Niepełnosprawność - smutny stereotyp naszego społeczeństwa

Pojęcia „niepełnosprawny” czy „inwalida” kojarzą się najczęściej z uszkodzeniem narządu ruchu, kalectwem widocznym od razu przy pierwszym kontakcie z osobą niepełnosprawną. A tymczasem, największą grupą osób z kategorią inwalidztwa są chorzy na choroby układu krążenia, co oczywiście nie ma odbicia w popularnym rozumieniu tego zjawiska. Społeczny wizerunek osób niepełnosprawnych jest stereotypowy. Osoby niepełnosprawne są przedstawiane jako: słabe, lękliwe, samotne podejrzliwe, skryte, nerwowe, niepewne siebie i ubogie. Taka postawa wobec niepełnosprawności jest bardzo uproszczona, schematyczna i świadczy o uprzedzeniach w sposób myślenia o osobach niepełnosprawnych. Niestety często się zdarza, że postrzeganie osób niepełnosprawnych może być coraz bardziej bogate w jeszcze większą liczbę negatywnych cech. Niewątpliwie jednak silnie zaznaczone są w nim elementy samotności, słabości i wycofania społecznego, co tworzy pewien pryzmat, przez który osoby niepełnosprawne są spostrzegane. Pryzmat ten to słabość psychiczna i wyizolowanie społeczne. Oczywiście oba te parametry, wpływają na dalszą, społeczną, stereotypową ocenę jakości życia osób i funkcjonowania osoby niepełnosprawnej. Ich problemy mogą być oceniane przez cechy osobowościowe. Ludzie pełnosprawni w kontach z niepełnosprawnymi stają się najczęściej sztywni i skrępowani. Dzieje się tak dlatego, że nie widujemy ludzi niepełnosprawnych na co dzień – najczęściej przebywają poza głównym nurtem toczącego się życia, pozostają pod opieką specjalistów. „Przeciętny człowiek” nie czuje się więc kompetentny i na siłach, aby wejść z nimi w kontakt. Bo przecież „ONI” wymagają na pewno specjalnego podejścia. Większość z nas nie ma możliwości skonfrontowania swoich przekonań z rzeczywistością, zatem w postawach wobec osób niepełnosprawnych odbijają się irracjonalne lęki, nieuzasadnione obawy i krzywdzące sądy. Wielu mieszkańców naszego kraju nadal żyje w przeświadczeniu, że niepełnosprawność jest karą za grzechy i obawia się osobistych spotkań z niepełnosprawnymi, obdarzając ich litością i współczuciem. Nasuwa się pytanie, co należy zrobić, aby w naszej polskiej świadomości powstał adekwatny obraz osoby niepełnosprawnej, a nie obraz niepełnosprawności. Wydawałoby się że odpowiedź na to pytanie jest oczywista, że są niezbędne dwa czynniki: wzajemny kontakt i wiedza. Wydawałoby się, że nic prostszego, jednak realizacja tych założeń nastręcza ciągle trudności. Większość polskiego społeczeństwa, po zakończeniu edukacji, całą swoją wiedzę o otaczającym świecie czerpie wyłącznie z mediów. To głównie środki masowego przekazu kształtują w nas określony wizerunek osoby niepełnosprawnej. Osoby niepełnosprawne goszczą dość często na ekranach kin czy telewizorów, łamach prasowych czy radiowych antenach, zatem kryterium kontaktu jest spełnione. Od strony teoretycznej, nie można środkom masowego przekazu niczego zarzucić. Zarówno polskie jak i zagraniczne media są dobrze przygotowane do misji ukazywania osób niepełnosprawnych.Niestety, środki masowego przekazu często kierują się konkurencją o uwagę odbiorców. Pojawia się więc dylemat czy pokazywać niepełnosprawność rzetelnie, czy w kontekście sensacyjnych wydarzeń. Zwykle wygrywa drugi, prostszy wariant, który jednak przekazuje zafałszowany obraz niepełnosprawności. Jedyna stacja, która emituje programy o niepełnosprawności to telewizja publiczna. W stacjach prywatnych o niepełnosprawności właściwie się nie mówi. Natomiast prasa, poza najbardziej cenionymi tytułami, niepełnosprawność przedstawia najczęściej w „elegancki”, albo nieszczęśliwy sposób. W artykułach i programach niepełnosprawnych dominują dwa podejścia. Pierwsze ukazuje niepełnosprawność jako tragedie tych, których ona dotknęła. W ten sposób utrwala się stereotypowy wizerunek niepełnosprawnych jako uzależnionych od innych, smutnych, gorszych. Wizerunek, który często mija się z prawdą. Dlatego też w celu zmiany stereotypu powinno się ograniczyć sposób przedstawiania osób niepełnosprawnych jako:® samotnych, odizolowanych od reszty świata, bo taki obraz utwierdza odbiorcę, że osoby te żyją w swoim, innym świecie i nie należą do naszego;® robiących coś, co dla reszty społeczeństwa jest niezrozumiałe, pozbawione godności czy sensu, gdyż może to utwierdzić pogląd, że np. są to wieczne dzieci lub że od nich nie można oczekiwać czegoś wartościowego;® nic nierobiących, np. bezczynnie leżących czy siedzących, bo to może wzmacniać przekonanie, że są mało wartościowi dla społeczeństwa i stanowią udrękę dla swych rodzin lub opiekunów.Istotne jest przedstawienie prawdziwego wizerunku osoby niepełnosprawnej. Powinno ukazywać się zgodny z rzeczywistością obraz codziennego życia i problemów osób niepełnosprawnych (które są podobne do naszych problemów ludzi zdrowych), ich osiągnięcia, możliwości twórcze, osiągnięcia sportowe, to że są ludźmi takimi jak my i są przede wszystkim wartościowi, a nie bezużyteczni. Winno pokazywać się ich możliwości zawodowe jako pełnowartościowych potencjalnych pracowników. Osoby niepełnosprawne powinny być również ukazywane w pełnych relacjach społecznych jako ludzie, którzy potrzebują przyjaciół, ale sami mogą też tymi przyjaciółmi być. W zmianie obrazu niepełnosprawności dużą rolę może odegrać także kościół. Zadaniem kościoła winno być porzeszanie świadomości społecznej dotyczące przyczyn inwalidztwa, zwłaszcza w przypadku osób wierzących oraz Kościół winien wzmacniać w ludziach miłość do bliźniego, niezależnie od tego jaki on jest. W przełamywaniu barier oraz zmianie stereotypowych postaw wobec niepełnosprawności ważny i pozytywny wpływ ma również obecność wolontariuszy, którzy nie tylko pomagają osobom niepełnosprawnym, ale także poszerzają świadomość społeczeństwa na temat osób niepełnosprawnych. Mogą pomóc zmieniać funkcjonujące stereotypy dzieląc się swoimi doświadczeniami w tym zakresie. Dużą rolę odgrywają i już odegrały liczne kampanie na rzecz niepełnosprawnych.Zmianom stereotypowych postaw w społeczeństwie winno towarzyszyć (poza poznaniem tych postaw) poznanie warunków, w których następuje akceptacja lub odrzucenie osób niepełnosprawnych.